Falloux legea aitzakiatzat hartuta Parisetik ikastolei etorri zaien enbatari aurre egiten denbora gehiegi eman behar dute, ordea.
Epaitegietatik jaso duzue azken kolpea. Hendaiako ikastolaren aurkako erabakia izan da. Zein da egiten duzuen balorazioa?
Paxkal Indo: Sorpresarik ez dugu ukan. Legea den bezala da, eta juje batek aplikatu behar du. Ulertzen ez duguna da 1969an sortu ziren ikastolei zertarako aplikatu behar zaien 1850eko lege bat eta garaian egin zelarik ez zen eskola pribatuaren aurka, zen eskola pribatuaren alde. Lege hori katoliko integristek bultzatu zuten haien ondarea babesteko, sentitzen baitzuten estatua eta eliza banatzean, ondare eta lur guztiak estatuaren esku pasako zirela. Bada eskolak  banaketa horretatik aparte egon ziren justu Falloux legearengatik. Beraz,1969an sortutako eskola laiko batzuei 1850eko lege hori aplikatzeak ez du zentzurik. Baina justizia omen da legearen aplikatzeko, eta ez erabaki justuen hartzeko.

Hendaiako ikastolen afera, beraz, itxita dago?
P.I.: Gaur egun Hendaia itxita dago bi arrazoirengatik. Lehena da epaitua izan dela, eta bigarrena hauteskundeak direla martxo bukaeran. Ikusi beharko dugu zer asmo duten hurrengo hautetsiek, prest liratekeen edo ez Hendaiako proiektuari berriro heltzeko, berriz ere legearen kontra joateko.

Hur Gorostiaga: Suprefetak dio Hendaiako proiektua legez kanpokoa dela, eta hori berretsi du epaiak, baina momentu berean ikusi behar da gaur egun dugun ikastola herriko etxeak eraiki zuela, beraz hori ere legez kanpokoa litzateke.  Egun, 140 ikasle daude Hendaiako eraikinean eta beste 80 joaten dira Urruñako Pauso auzoan dagoen eskola publiko izandako eraikin batera, eta hor ere ilegaltasun batean daude aterpetuak. Hendaiako Udalak aterabide bat aurkitu zuen haur guztiak batzeko ikastola berri batean; epaileak aukera hori gerarazi egiten du eta ez du beste aterabiderik ematen, jakinez, ondorio bezala beste ilegaltasun bat uzten duela.

Kolpea gogorra da, beraz?
P.I: Kolpea latza bai, eta gainera, hor erakusten dute argiki lege horien kontraesana. Ikusten ahal dugu gure garapena oztopatzeko erabaki horiek hartzen direla euskararen aurka. Euskararen Erakunde Publikoak duela gutxi atera ditu datu batzuk, eta estatuan beldurtuko ziren, zortzi urtean %60 emendatu baitira haurrak ikastoletan.  Besteek galtzen dituztelarik haurrak, jaiotze gutxi direlarik, guk aise gehiago biltzen ditugu. Zer hautu egiten dute gurasoek ikastolan matrikulatzen dituztenean haurrak? Ez zehazki ikastola delako, baizik eta murgiltze eredua duen bakarra delako. Beraz, euskarari egiten diote eraso ikastolei eraso egitean.

Begien bistakoa da Frantziako Gobernuaren eraso honek haserrea eragin duela.
H.G.: Gure gurasoek, beste guztiek bezala, zergak ordaintzen dituzte, eta horiek ez zaizkie itzultzen zerbitzuetan. Suprefetak eta prefetak diotenean biztanleri jakin bati zerbitzu pribatu bat eskaintzeko direla ikastolak, hori gezur hutsa da. Euskara denon altxorra da, baita frantsesena ere, hala onartu baitzuten konstituzioan. Beraz, edo aterabidea ematen diogu, edo haserrea gero eta handiagoa izango da.

Ez baita Hendaiako edo Beskoitzeko ikastolei soilik eragiten dien afera.
P.I.: Ez, eta gainera ez dakigu ez ote den lehen urratsa baizik. Gaur egun oztopatzen dituztenak proiektu berriak dira. Baina lortzen baldin badute proiektu berri guztien geldiaraztea, zer bilakatuko dira, bada, aspaldiko proiektuak? Egiazko beldurra eduki behar dugu, gure aurka edozer egiteko prest ikusten baititugu.

Bide horretan, beraz, Falloux legea aitzakia hutsa da.
P.I: Aitzakia gehiago ere erabil ditzakete, segurtasun arazoak edo bestelakoak.  Falloux legea erabiltzen dutenean, puntu hauxe erabiltzen dute: eskola pribatuak diru pribatuz finantzatu behar dira’. Baina beste puntu batean ere hauxe dio: baina kolegio eta lizeoetan egoitza publikoak eskaintzen ahal dira, eta subentzioak ere ematen ahal dira baina ezin dira izan aurrekontuen %10 baino gehiago. Kasu honetan ere ikusten da frantziar sistemaren eskizofrenia: prest dira diru publikoarekin eraikin pribatuak subentzionatzeko, eta, aldiz, ez daude prest eraikin publiko bat eskaintzeko zerbitzu publiko bat emateko. Guk eskatzen duguna da egiazko zerbitzu publiko bat ematen dugunez, laguntza publikoa jaso ahal izatea.

Denbora luzez Frantziako Gobernuak ez du esku hartu nahi izan. Nola esplikatzen da oraingo aldaketa?
H.G.: Frantziak, inperio guztiek bezala, gustukoa ez duen gauza bati aurre egitean, lehenik egurra ematen du. 70eko hamarraldian sekulako egurra jaso genuen guk. Azkenean, 80eko hamarraldian, ikusi zutenean ezin zutela suntsitu, hura asimilatzeko saioa egin zuten. Asoziazio kontratuak hasi ziren 1994an, irakasleen soldatak euren kontura hartzen. Asimilatu ez gaituztela ikusi dute, ordea. Guk garatzen segitzen dugu, euskara aurrera doa, murgiltze sistema  aurrera doa. Orduan berriro ere suntsitze politikari heldu diote.

Abenduan, prefetak afera gainditzeko “proposamen” bat egin zuen. Ez duzue ontzat eman. Azalduko zenukete zergatik ez den baliagarria proposamen hori?
P.I.: Aterabide hori zirkular batean argitaratuko du egun gutxi barru. Zirkularrak esango du  ondare publikoak erosi ahal izango ditugula. Noski udalak saltzeko gogoa izan behar du eta geuk erosteko dirua; eta ez batak eta besteok ez dugu halakorik. Bestetik, berriz, dio lur edo eraikin publikoak alokatu ere ahal izango ditugula. Baina zein da baldintza? Merkatuko prezioan ordaindu beharko genukeela alokairua. Miarritzeko ikastola eraikin publiko batean dago; egun ez dugu sosik ordaintzen. Zirkularraren arabera, berriz, hilabetean 15.000 euro ordaindu beharko genuke. Hori ikastola gehienen kasua da. Bada, pentsa, zer etorriko litzaigukeen. Beraz, soluziorik ez da guretzako zirkular horrekin.

Hollandek hauteskunde kanpainan esan zituenak esanda, espero zenuten ikastolen aurkako Frantziako gobernuaren eraso bortitz hau?
H.G.: Egia esan, ez. Azken urteetako garapena ikusirik, hemen klase politikoak  ehuneko ehunean sustengatzen gaituelarik, ez genuen halakorik espero. Hollande, gainera, hizkuntza eskubideak onartuko zituela esanez entzun eta gero, gutxiago. Zerk esplikatzen duen aldaketa hori? Frantziaren egiturak berak. Suprefeta eta prefeta Napoleonek ezarritako figurak dira. Eta horiek egiten dutena da estatu zentralistaren nahiak lurraldeetan edo kolonietan aplikatzea. Baina zergatik hemen bai, eta Bretainian, adibidez, ez dira Diwan-ekin sartu momentuz? Bost ministro bretoi daude Gobernuan. Guk bat ere ez. Aldiz, Barne ministroa dugu kontra.

Hollande-Valls arteko gerraren albo-kaltea zarete?
P.I: Irakurketa politiko bat egin beharko bagenu, argi eta garbi baietz esango nuke. Era berean, Ipar Euskal Herrian azken bi urteotan egon den bilakaera politiko eta demokratikoa gerarazteko estrategia ere bada. Ulertu behar dena da, ikastolen aurka jotzen dutelarik, iparraldean diren militante motibatu eta eraginkorrenak jotzen dituztela. Ikastolen aurkako kanpaina hasi delarik, denbora gutxiago ematen dugu iparraldearen berregituratzeari buruz lanean.

H.G.: Gure irudia ere kaltetu nahi dute. Nolabait ikastola manifestatzen den jende bat denaren irudia zabaldu nahi dute. Baina, ez. Ikastola da hezkuntza sistema bat, bere frogak egiten dituena, sekulako emaitzak ematen dituena, bere haurrak oso pozik joaten direna, eta horren ondorioa da emaitza onak ematen dituztela. Eta horretatik desbideratu nahi gaituzte. Zaila da, baina gu ahaleginduko gara bi lanak ongi egiten: daramagun borroka irabazten, eta gure haurrei behar duten hezkuntza ziurtatzen.

Ipar Euskal Herriko alderdi politiko, hautetsi eta eragileak zuekin daude, dena den.
P.I: Egia da, baina ez dute lan erraza. Frantziako legebiltzarrean hautetsi gutxi ditugu Ipar Euskal Herrikoak. Hemengo udaletan, gurekin egon arren, hor ditugu prefeta eta suprefeta gure aurka joateko.  Baina, hala ere, badira harago joatera ausartzen diren hautetsiak. Ez gara ari desobedientziaz, legez kanpoko gauzak egiteaz ari gara. Hau beste urrats bat da, eta badakite legez kanpoko urrats bat dela, baina segitzen dute.

Azken batean, legezko babesa ari zarete eskatzen, lege bat ikastolentzat. Zer bildu beharko luke lege horrek?
P.I: Legeak erraten badu argiki, hautetsiek euskararen alde eskola laikoak lagundu nahi badituzte, aukera izan dezatela horretarako. Eta ‘nahi’ hitza azpimarratu nahi dut, ez baitugu obligaziorik  ezartzerik nahi. Ulertu dugu ongi ez laikoek ez katolikoek ez dutela lege zahar eta txar hori ukitu nahi, baina gure sarean diren 3.200  haurrek behar dute babes legala

Urtebete eta gehiago daramazue hau dena jasaten. Eraginik izan du horrek ikastolen mugimenduan? Zer mailatan?
P.I: Bi eragin izan ditu. Lehena da gure barne harremanak sendotu egin dituela afera honek, eta jakin behar da gero eta jende gehiago ari dela parte hartzen ikastolen batzarretan. Beraz, egoerak dinamizatu egin ditu gurasoak. Bigarrena, aldiz, ez da baikorra. Hautetsi asko uzkurtu egin ditu aferak, eta ez bakarrik egoitzei buruzko gauzetan, baizik eta baita ere, barne antolakuntzarako ematen duten laguntzetan.

Matrikulazioan,adibidez, eragin kaltegarririk aurreikusten duzue?
H.G: Oraindik ez da gertatu, zorionez. Irailean matrikulazioak igo egin ziren. Heldu den irailerako ere ehundik gora gehiago izango ditugu. Baina luzera begira eragin kaltegarriak izateko arriskua badago.

P.I.: Haur bat ikastolan ez bada sartzen, frantses elebakarra izatera kondenatzen dugu, eta hori onartezina da. Dena dela, gure kontra ari direnek badakite kolpeak ematen. Badakite gurasoek ez dutela nahi beren eskolan kalapitak egoterik.

Pariseko enbatari eusteaz gainera, erronka gehiago ere badituzue.
P.I.: Une honetan badugu beste buru-hauste bat, astean lau egun eta erdiko eskolak ematearena, eta horretan xahutu nahiko  genuke denbora. Baina orain fronte guztietan aritu behar dugu, hezkuntza gaiez bezala, ikastolen etorkizuna ziurtatzen eta erasoetatik defenditzen. Eta lizeoko ikasleak ere  gogor ari dira, gainera, baxoa euskaraz egin ahal izateko borrokan.

Nola dabil orain Seaska?
H.G.: Beharrak sortzen du mugimendu hau, gure arteko atxikimendu hau, elkarlan hau, fronte guztietara iritsi behar hau. Baina, era berean, kanpotik luparekin begiratzen gaituzte, eta egunen batean gure ikasleek baxoan lortzen dituzten emaitzak kaskartzen hasiko balira, segituan genituzke gainean, gure hezkuntza sistemaren aurka. Badaramagu 45 urte sekulako emaitzak lortuz arlo guztietan; frantsesean ere batez bestekotik gorako emaitzak lortzen ditugu. Baina momentu batean emaitza konkretu batzuk jaitsiko balira, gure aurka eginen lukete fite. Beraz, horrek ere sortzen du presio puntu bat, baina modu positiboan.

P.I.: Gurasoen inplikazioan, motibazioan, elkarlanean indar bat sortzen du horrek ere. Eta horixe dugu  afera hauen guztien alde positibo bakanetakoa. Nahiko genuke lasaiago  egotea, nahikoa kezka badugu-eta hezkuntzaren bilakaeran.

Proiektuak finantzatzeko laguntza bide bat ireki berri dute ikasle ohiek, Seaskaren Lagunak. Nola doa egitasmo hori?
H.G.: Ikasle ohi batzuen ekimena izan da, estatuaren erasoaren aurrean herritartasuna aktibatzeko beharra ikusi dutenak. Ekimen interesgarria ikusten dugu, eta etorriko den guztia onuragarria izango da. Baina gaur egun, kontuan izan behar da baita ere, laguntza publikorik gabe, udalen laguntzarik gabe, hori erabat masiboa izan beharko lukeela, eta ez une puntual baterako soilik, baizik eta modu egonkorrean. Baina hori izan behar du aterabide orokor baten parte bat bezala, aterabideak orokorra izan behar duelako.

Ikastolen Etxea ireki berri duzue hementxe, Kanbon. Etorkizuna iluna bada ere, baduzue erronkei erantzuteko prestasuna.

P.I: Ez da ahaztu behar ikastolak herri ekimenaz baizik ez direla hazi. Eta Xalbador, berriz ere, herri ekimenez egin dugu. Egia da, erdia baino gehiago diru publikoz egin dugula, baina ez bagina nor, ez genukeen lortuko. Beraz, herriak ditu ikastolak aitzinaratzen. Horregatik, neure buruari behin baino gehiagotan egin diodan galdera da: Parisek hain gogor joko al zukeen, Eusko Jaurlaritzaren laguntza bagenu oraino?

Azken bi urteetan ez duzue Eusko Jaurlaritzaren laguntzarik jaso. Aurten ere bide beretik joango denaren beldur zarete?
H.G.: Ez, ez dugu aurtengorako ere itxaropen handirik. Hori arazo larria bilakatzen ari da, eta horri aterabide bat eman behar zaio orain bertan. Batetik, Parisetik jipoi handi bat jasotzen ari gara, eta bestetik, Jaurlaritzatik momenturik larrienean abandonatu gaituzte. Ataka gogor baten aurrean gaude.

Izan ere, Parisek paratu zaituzten afera hau dela eta, Jaurlaritzaren isiltasuna ez da ozenegia?
H.G.: Badira sei hilabetetik gora, Jaurlaritzak gai honi buruz ez duela ezer erran. Behar bada haien ardura Araba, Bizkai eta Gipuzkoara mugatu nahi dute. Baina erran dezatela argiki, eta gutxienez jakinen dugu zer egin.

P.I.: Gure gurasoek ezin dute sinetsi Eusko Jaurlaritzak Seaska xentimorik gabe utziko duela, nahiz eta bi urtez jarraian egin duen, eta nahiz eta, ia ziur, hirugarren urtean ere gauza bera egingo duen. Gainera, guraso askoren ustea da Jaurlaritzak diruz laguntzen jarraitzen duela, guk ez dugulako argiki esan laguntza hori ez dugula jaso azken bi urteetan.

Seaskarekiko Hego Euskal Herriaren sostengua, elkartasuna, epeldu, atzendu, egin denaren sentsaziori baduzue? Adibidez, zuek esana da, azken urteetan Herri Urratsen hegoaldeko jendearen presentzia gutxitu egin dela.
P.I.: Bai, hori horrela da. Anitz eskertuko genuke Senperera hegoaldetik jende uholde handia etortzea. Baina, egia da, baita ere Herri Urrats egun bakar bat dela, eta guk beste egun guztiak elkarren artean bizi behar dugu. Eta bai, egun horretan bildutako laguntza premiazkoa dugu, baina eguneko dinamika ere bai, eta hori sendotu behar dugu. Hau da, hegoaldetik jasotzen dugun laguntza behar beharrezkoa dugu, baina ezin dugu dena hegoaldetik bakarrik jaso.

H.G.: Elkartasun Kutxaren bidez, Euskal Herriko ikastolek asko laguntzen digute; Seaska egutegia salduz ere bai. Baina ikastolen mundutik harago, uste dut Bidasoa ibaia ez dela sekula hain zabala izan. Eta horretan ere behar ditugu dinamikak sortu, hemengo haurrak hegoaldekoekin gurutzatu daitezen, eta hangoak hemengoekin, gero eta gutxiago egiten dela uste baitut.

­­­­­­­________________________________________________________________

Por una ley para las ikastolas de Seaska
Las ikastolas de Seaska viven una coyuntura grave, tras los ataques emprendidos por el Gobierno francés, que con la ley Falloux en mano, amenaza con estrangular a las ikastolas  además de impedir el desarrollo de las mismas. Paxkal Indo y Hur Gorostiaga, el presidente y el director de Seaska, lo tienen claro: el futuro de las ikastolas de Iparralde no se asegurará hasta que se promulgue una ley en defensa de la enseñanza en euskara y el modelo de inmersión.

Une loi pour les ikastola de Seaska
La situation des ikastola est très préoccupante suite aux mises en procès du sous-préfet. Avec l'application stricte de la loi Falloux, toutes les ikastola actuelles sont en danger et aucun nouveau projet ne peut voir le jour Pour Paxkal Indo et Hur Gorostiaga, président et directeur de Seaska, la situation est claire : le futur des ikastola du Pays Basque nord ne sera pas assuré tant qu'une loi protégeant les écoles immersives ne sera pas adoptée.